Saturday, May 16, 2020

Hippocrates: The holistic physician


In an attempt to be familiar with the Hippocratic medicine, I can only speak in a spirit of awe and wonder. In an era with few means there was a lot of knowledge. Hippocratic doctors focuses not only to the disease but also to the patient with a psycho-physical-social therapeutic action. If there is any correction or any additional knowledge, it would be appreciated.
  • Ηippocrates (460-377 BC), the ancient Greek physician, is considered the founder of scientific medicine. He used basic concepts related to the theory, practice and moral background of the medical science. He was born in Kos island and comes from a family of Asclepiads (those who come from Asclepius). His father and teacher was Heraclides. Αccording to the tradition, the knowledge of medicine used to be transmitted by father to son, and his mother was Fainareti.
  • Hippocrates practiced medicine in Kos Island (southeastern Aegean). The establishment of his school took place at a time when «Asclepieia»( the ancient sacred hospitals) were doing well. The main cure was to purify the soul and body. The treatment included walks, spa therapy, music therapy, physical exercises and entertainment with theatrical performances. That is why there was a theater next to the “ Asclepieia”. So the treatment was not only for the body but also for the soul.
  • Hippocrates lived in the 5th century, in the golden age of Pericles. An era characterized by rationalism and humanism. Hippocrates' rational thinking referred to the natural causes of disease by demystifying godly punishment. A disease has natural causes and must be treated with reasonable means. Healing is now focused on doctors-scientists.
  • He considered, it is his duty to travel to other places as well. During his travels he practiced medicine, taught and wrote his theories. His work is known as the "Hippocratic Collection". It is written in the Ionian dialect and includes lectures, research, notes and textbooks. There is concern about whether all the books have been written by the same author, Hippocrates, or they came from the Hippocratic School or another great school of antiquity such as that of Cnidus on the coast of Asia.
  • Corpus Hippocraticum, among others, refers to the portrait of doctor's office and the talents that a doctor should have. The specifications of the area as well as the decoration and the tools are mentioned in detail. As for the doctor himself, both in terms of his appearance and his character, it is indicated that good appearance is necessary, without coming out vanity, while austerity in speech, modesty and charity are considered basic characteristics. On the other hand, the possible indiscipline of patients who do not follow medical recommendations is emphasized: "You have to watch out for patients' mistakes…. They don't admit what they're doing, but they blame the doctor."
  • The Hippocratic Clinical Examination was detailed since the body itself was a source of information. The diagnosis was made after thorough examination and observation, tactics reminiscent of a modern clinical examination. One of the clinical signs, for example, was the "Hippocratic face ", ie the face as it appears near death.
  • Ηippocrates, with his own theories and practices, extended the medical tradition of the “Asclepieion”, by keeping the therapeutic methods of diet, movement and generally seeing the patient with a holistic healing approach.
  • A project that stands out and needs special mention is "the Sacred Disease". The "sacred disease" referred to epilepsy. His work essentially contradicts the speculation at the time, that is, the disease was caused by supernatural causes. He specifically refers: “My own view is that those who first called this disease “sacred’ were the sort of people we now call witch-doctors or purifiers”. By setting aside the prevailing superstitious beliefs, he dismissed the religious origin of illness and making the magicians-therapists his enemies.
  • He made medical science accessible to students, beyond the Asclepiad family. The "Hippocratic Oath" was a kind of agreement, one might say, divided into two parts. In the first part, some assurances are made regarding the student's obligations, while in the second part, which is the most important, reference is made to the moral practice of the profession.
  • Medical secrecy is also mentioned: “'And whatsoever I shall see or hear in the course of my profession, as well as outside my profession in my intercourse with men, if it be what should not be published abroad, I will never divulge, holding such things to be holy secrets”.
  • In his work "Airs, Waters and Places”, Hippocrates urges doctors to pay special attention to environmental research (seasons, temperature, water quality, lifestyle) and how this affects the balance of human body fluids. This underlines the symbiotic relationship between humankind and climate. In particular, he states that "if a physician wishes to capture the true content of his art, he must not fail to study the climatic conditions prevailing in each place, as well as the way in which the people of each place organize their lives." Giving a socio-psycho-somatic approach to patient.
  • Influenced by the Pythagoreans, he believed that the human body was made up of 4 juices (black bile, yellow bile, phlegm, and blood), the imbalance of which caused disease. The total balance of the humors presupposes good health defined as “Eucrasia”, while disequilibrium produces diseases identified as “Dyscrasia”. The doctor's role as a therapist was to restore this balance.
  • He recognized how important the brain is to the human body, considering it responsible for emotions and mental functions: “Men ought to know that from the brain, and from the brain only, arises our pleasures, joy, laughter and jests, as well as our sorrows, pains, grief, and tears”.
  • Hippocrates argues that "few things are achieved with drugs" continuing that: "food alone is not enough to keep a person in good physical condition, if he does not combine it with exercise. “Food and exercise have opposite properties, but they contribute to the maintenance of health”. Furthermore, according to his theories, diet and exercise are regulated by various parameters, among them age, work or climate.
  • Prevention is clearly stated: "But I have discovered all this, and even the possibility of predicting a disease, before the person becomes ill, watching where the exaggeration goes. Because diseases don't attack people all of a sudden, but when they get together, they slowly break out once and for all».
  • There is also reference to heredity by mentioning ¨“Its origin is heredity, like that of other diseases. For if a phlegmatic person be born of a phlegmatic and a bilious of a bilious and a phthisical of phthisical and one having spleen disease of another having spleen disease of the spleen. What is to hinder it from happening that where the father and mother were subject to this disease, certain of their offspring should be so affected also”.
  • “Life is short, and Art long; the crisis fleeting; experience perilous, and decision difficult”. This is Hippocrates quote which underlines the anthropocentric character of his science. As life is short, has to become better and more bearable with the relief from illness and fear. Medical science is evolving a lifelong learning with constant renewal of knowledge during this short period of life.
  • Let me finish referring to the epilogue of the Hippocratic Oath: “Now if I carry out this oath, and break it not, may I gain for ever reputation among all men for my life and for my art; but if I break it and forswear myself, may the opposite befall me”.


Ιπποκράτης: Ο Oλιστικός Iατρός

Μόνο δέος και θαυμασμό θα μπορούσα να αισθανθώ απέναντι στην Ιπποκρατική ιατρική. Πολλές γνώσεις σε μία εποχή με λιγοστά μέσα αλλά με μία αντίληψη που εστιάζει όχι στην αρρώστια αλλά στον ίδιο τον άρρωστο. Μία θεραπευτική προσέγγιση με ψυχο-σωματο-κοινωνικές παραμέτρους. Αν κάποιος έχει να διορθώσει ή να συμπληρώσει κατι σε όσα έχω γράψει θα ήταν χαρά μου.
  • Ο Ιπποκράτης (460-377 π.χ.), αρχαίος έλληνας ιατρός, θεωρείται ως o θεμελιωτής της επιστημονικής ιατρικής. Χρησιμοποίησε βασικές έννοιες που αφορούν στη θεωρία, την πρακτική αλλά και το ηθικό υπόβαθρο της επιστήμης της ιατρικής. Γεννήθηκε στην Κω, με καταγωγή από οικογένεια Ασκληπιαδών (αυτοί που κατάγονται από τον Ασκληπιό). Πατέρας και δάσκαλός του, σύμφωνα με την παράδοση που ήθελε τη γνώση της ιατρικής να τη μεταδίδει ο πατέρας στο γιο, ήταν ο Ηρακλείδας και μητέρα του η Φαιναρέτη.
  • Ο Ιπποκράτης άσκησε το επάγγελμα του ιατρού στην Κω. Η ίδρυση της σχολής του έγινε σε μία χρονική περίοδο που άκμαζαν τα Ασκληπιεία. Η κύρια θεραπεία ήταν ο εξαγνισμός της ψυχής και του σώματος. Μέσα στη θεραπευτική αγωγή περιλαμβάνονταν περίπατοι, λουτροθεραπεία, μουσικοθεραπεία, σωματικές ασκήσεις αλλά και ψυχαγωγία των ασθενών με θεατρικές παραστάσεις. Γι΄αυτό και υπήρχε θέατρο δίπλα στα Ασκληπιεία. Άρα η θεραπεία δεν αφορούσε μόνο στο σώμα αλλά και στην ψυχή. 
  • Ο Ιπποκράτης έζησε τον 5ο αιώνα, στο χρυσό αιώνα του Περικλή. Μία εποχή που χαρακτηρίστηκε από τον ορθολογισμό και τον ουμανισμό. Η ορθολογική σκέψη του Ιπποκράτη αναφερόταν στα φυσικά αίτια που προκαλούν τις ασθένειες, απομυθοποιώντας τη θεόσταλτη τιμωρία. Η αρρώστια είναι πάθηση, έχει φυσικά αίτια και με λογικά μέσα πρέπει να αντιμετωπίζεται. Η ίαση εστιάζεται πλέον σε ιατρούς-επιστήμονες.
  • Θεώρησε υποχρέωσή του να ταξιδέψει και σε άλλα μέρη. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του εξασκούσε το επάγγελμα του ιατρού, δίδασκε κι έγραφε τις θεωρίες του. Το έργο του είναι γνωστό ως «Ιπποκρατική Συλλογή». Είναι γραμμένο στην ιωνική διάλεκτο και περιλαμβάνει διαλέξεις, έρευνες, σημειώσεις και εγχειρίδια. Βέβαια υπάρχει προβληματισμός για το αν όλα τα έργα έχουν γραφτεί από τον ίδιο συγγραφέα, τον Ιπποκράτη, ή αν προέρχονται από την ιπποκρατική σχολή ή άλλη μεγάλη σχολή της αρχαιότητας όπως αυτή της Κνίδου στη Μικρασιατική ακτή.
  • Στο έργο του αποσαφηνίζεται τόσο ο τρόπος λειτουργίας ενός ιατρείου όσο και τα χαρίσματα που θα πρέπει να διαθέτει ένας ιατρός. Οι προδιαγραφές του χώρου όσο και της διακόσμησης και των εργαλείων αναφέρονται λεπτομερώς. Όσο για τον ίδιο τον ιατρό, όσο αφορά και στην εμφάνισή του αλλά και στο χαρακτήρα του, γίνεται κατανοητό πως η καλή εμφάνιση είναι αναγκαία, χωρίς να προσδίδει φιλαρέσκεια ενώ η λιτότητα στο λόγο, η σεμνότητα και η φιλανθρωπία θεωρούνται βασικά χαρακτηριστικά. Από την άλλη τονίζεται και η πιθανή απειθαρχία των ασθενών που δεν τηρούν τις ιατρικές συστάσεις. "πρέπει να προσέχετε τα σφάλματα των ασθενών….Δεν ομολογούν αυτό που κάνουν, αλλά επιρρίπτουν την ευθύνη στον γιατρό". 
  • H Ιπποκρατική κλινική εξέταση ήταν λεπτομερής, εφόσον το ίδιο το σώμα ήταν πηγή πληροφοριών. Η διάγνωση κρινόταν μετά από λεπτομερή εξέταση και παρατήρηση, τακτικές που θυμίζουν σύγχρονη κλινική εξέταση. Ένα από τα κλινικά σημεία, για παράδειγμα, ήταν το «ιπποκράτειον προσωπείον» δηλαδή η όψη του ετοιμοθάνατου.
  • Ο Ιπποκράτης επέκτεινε με τις δικιές του θεωρίες και πρακτικές την ιατρική παράδοση των Ασκληπιείων κρατώντας τις θεραπευτικές μεθόδους της δίαιτας, της κίνησης και γενικά βλέποντας τον ασθενή με ολιστική διάθεση ως ιατρός.
  • Έργο που ξεχωρίζει και χρήζει ιδιαίτερης αναφοράς είναι το «Περί ιερής νόσου». Η «ιερή νόσος» είναι η επιληψία και το έργο ουσιαστικά έρχεται σε αντίθεση με τις τότε εικασίες που υποστήριζαν πως η αρρώστια οφειλόταν σε υπερφυσικά αίτια. Λέει συγκεκριμένα : “ ἐμοὶ δὲ δοκέουσιν οἱ πρῶτοι τοῦτο τὸ νόσημα ἱερώσαντες τοιοῦτοι εἶναι ἄνθρωποι οἷοι καὶ νῦν εἰσι μάγοι τε καὶ καθάρται καὶ ἀγύρται καὶ ἀλαζόνες”( Κατά τη δική μου γνώμη οι πρώτοι που βάφτισαν ιερή αυτή την αρρώστια ήταν άνθρωποι του τύπου των σημερινών μάγων και εξαγνιστών). Παραμερίζοντας τις επικρατούσες δεισιδαιμονικές δοξασίες και ασκώντας σκληρή κριτική, κάνει τους τότε μάγους-θεραπευτές πολέμιούς του.
  • Έκανε προσιτή την ιατρική επιστήμη και σε μαθητές πέρα από τους κόλπους της οικογένειας των Ασκληπιαδών. Ο «Ιπποκρατικός Όρκος», ήταν ένα είδος συμφωνίας θα έλεγε κανείς που χωριζόταν σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος γίνονται κάποιες διαβεβαιώσεις που αφορούν στις υποχρεώσεις του μαθητή ενώ στο δεύτερο , που είναι και το σπουδαιότερο, γίνεται αναφορά στην ηθική εξάσκηση του επαγγέλματος.
  • Κάνει λόγο για το ιατρικό απόρρητο «ἃ δ᾽ ἂν ἐν θεραπείῃ ἢ ἴδω ἢ ἀκούσω, ἢ καὶ ἄνευ θεραπείης κατὰ βίον ἀνθρώπων, ἃ μὴ χρή ποτε ἐκλαλέεσθαι ἔξω, σιγήσομαι, ἄρρητα ἡγεύμενος εἶναι τὰ τοιαῦτα». (Όσα ασκώντας το επάγγελμα μου θα δω ή θ᾽ ακούσω -ας είναι και πέρα από το επάγγελμά μου, στην αναστροφή με τους ανθρώπους- που δεν θα πρέπει ποτέ στους έξω να κοινολογηθούν, θα τα σκεπάζω με τη σιωπή μου: μυστικά θα τα θεωρώ, που κανείς δεν πρέπει γι᾽ αυτά να μιλά).
  • Στο έργο του «Περί Αέρων Υδάτων Τόπος» ο Ιπποκράτης προτρέπει τους ιατρούς να δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο περιβάλλον (εποχές, θερμοκρασία, ποιότητα νερού, τρόπος ζωής) και πως αυτό επηρεάζει ως παράγοντας την ισορροπία των χυμών του ανθρώπινου οργανισμού. Συγκεκριμένα αναφέρει "αν ο γιατρός επιθυμεί να συλλάβει το αληθινό περιεχόμενο της τέχνης του δεν πρέπει να παραλείπει να μελετά τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε τόπο, καθώς, επίσης, και τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι κάθε τόπου οργανώνουν τη ζωή τους", δίνοντας με αυτό τον τρόπο μία σοσιο-ψυχο-σωματική προσέγγιση στον ασθενή.
  • Επηρεασμένος από τους Πυθαγόρειους είχε την πεποίθηση πως το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από 4 χυμούς (μαύρη χολή, κίτρινη χολή, φλέγμα και αίμα), η διατάραξη της ισορροπίας των οποίων προκαλεί ασθένεια. Η ισορροπία των χυμών προϋποθέτει την καλή υγεία (ευκρασία) ενώ η διατάραξή της (δυσκρασία) τις ασθένειες. Ο ρόλος του ιατρού ως θεραπευτή ήταν να αποκαταστήσει αυτή την ισορροπία. 
  • Αναγνώρισε πόσο σημαντικός είναι ο εγκέφαλος για τον ανθρώπινο οργανισμό, θεωρώντας τον υπεύθυνο για τα συναισθήματα αλλά και τις νοητικές λειτουργίες : “Οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν ότι ο εγκέφαλος είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για τις χαρές, τις απολαύσεις, το γέλιο και τη διασκέδαση, τη θλίψη, την απόγνωση και το θρήνο».
  • Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει πως «λίγα πράγματα επιτυγχάνονται με τα φάρμακα» συνεχίζοντας πως «Μόνο η τροφή δεν αρκεί να συντηρήσει τον άνθρωπο σε καλή φυσική κατάσταση, αν δεν τη συνδυάζει με τη γυμναστική. Η τροφή και η άσκηση έχουν αντίθετες ιδιότητες, συμβάλλουν όμως αμοιβαία στη διατήρηση της υγείας”. Η δίαιτα όσο και η άσκηση ρυθμίζονται από διάφορες παραμέτρους όπως η ηλικία, η εργασία ή το κλίμα.
  • Η πρόληψη διατυπώνεται εμφανώς «‘Εγώ όμως τα έχω ανακαλύψει όλα αυτά, και ακόμα τη δυνατότητα πρόγνωσης μιας αρρώστιας, προτού αρρωστήσει ο άνθρωπος, παρακολουθώντας προς τα πού πάει η υπερβολή. Γιατί οι αρρώστιες δεν προσβάλλουν τους ανθρώπους ξαφνικά, αλλά αθροιζόμενες σιγά-σιγά ξεσπούν μια και έξω». 
  • Γίνεται λόγος για κληρονομικότητα αναφέροντας : “ ἄρχεται δὲ ὥσπερ καὶ τἄλλα νοσήματα κατὰ γένος· εἰ γὰρ ἐκ φλεγματώδεος φλεγματώδης, καὶ ἐκ χολώδεος χολώδης γίνεται, καὶ ἐκ φθινώδεος φθινώδης, καὶ ἐκ σπληνώδεος σπληνώδης, τί κωλύει, ὅτῳ πατὴρ ἢ μήτηρ εἴχετο τούτῳ τῷ νοσήματι, τούτων καὶ τῶν ἐκγόνων ἔχεσθαί τινα;” ( Έπειτα έχει την αρχή της, όπως και οι άλλες αρρώστιες, στην κληρονομικότητα. Αν δηλαδή από άνθρωπο με φλεγματική ιδιοσυγκρασία γεννιέται άνθρωπος με φλεγματική κι αυτός ιδιοσυγκρασία, ή από άνθρωπο με χολώδη ιδιοσυγκρασία άνθρωπος με χολώδη κι αυτός ιδιοσυγκρασία, αν από φυματικό γεννιέται φυματικός κι από άνθρωπο με πειραγμένη τη σπλήνα του άνθρωπος που έχει κι αυτός πειραγμένη τη σπλήνα του, τι εμποδίζει, αν ο πατέρας ή η μητέρα κάποιου υπέφερε από την αρρώστια αυτή, αυτών των ανθρώπων ένα παιδί να υποφέρει κι αυτό από την ίδια αρρώστια).
  • «Ο βίος βραχύς, η τέχνη μακρή, ο καιρός οξύς, η πείρα σφαλερή και η κρίσις χαλεπή» (η ανθρώπινη ζωή είναι σύντομη, η επιστήμη ατέλειωτη, ο χρόνος λίγος, η πείρα λαθεμένη και η απόφαση γεμάτη ευθύνες). Απόφθεγμα του Ιπποκράτη που εστιάζει στον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της επιστήμης του τονίζοντας πως η ζωή είναι μικρή και για να γίνει καλύτερη και υποφερτή πρέπει να ανακουφιστεί από την αρρώστια και τον φόβο. Μία επιστήμη που χρειάζεται το γιατρό μαθητευόμενο δια βίου, με συνεχή ανανέωση των γνώσεων του μέσα σε αυτό το σύντομο διάστημα ζωής.
  • Και τελειώνω με τον επίλογο του Ιπποκράτιου όρκου: Ὅρκον μὲν οὖν μοι τόνδε ἐπιτελέα ποιέοντι, καὶ μὴ ξυγχέοντι, εἴη ἐπαύρασθαι καὶ βίου καὶ τέχνης δοξαζομένῳ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐς τὸν αἰεὶ χρόνον. παραβαίνοντι δὲ καὶ ἐπιορκοῦντι, τἀναντία τουτέων.΄’ Αν τηρώ τον όρκο αυτό και δεν τον παραβώ, ας χαίρω πάντοτε υπολήψεως ανάμεσα στους ανθρώπους για τη ζωή και για την τέχνη μου. Αν όμως τον παραβώ και επιορκήσω, ας πάθω τα αντίθετα.»

References - Πηγές

Thursday, May 7, 2020

Large white beans (gigantes), salad





  • 1 cup large white beans (called gigantes in Greek, means giant), boiled
  • 1 small carrot, grated
  • 4 cherry tomatoes, cut in half
  • ½ green pepper
  • ½ red pepper (from Florina)
  • 2 fresh onions, chopped
  • 1 small onion, finely chopped
  • Parsley, fresh mint, chopped
  • 1 tbs olive oil
  • Lemon juice
  • 1 clove garlic, crushed
  • Salt Pepper
Toss together the salad ingredients into a bowl and mix the dressing (olive oil, lemon juice, crushed garlic) into the salad mixture.

White large beans (gigantes) are source of plant proteins and vitamins, among them B complex vitamins. They, also, have a sufficient amount of iron as well as they are rich in dietary fiber, that helps both intestinal motility and weight control by achieving the sensation of  fullness. 


Tip:In order to better absorb the iron of a food, it is good to combine it with foods rich in vitamin C (eg. lemon, peppers)






Σαλάτα με Φασόλια γίγαντες
  • 1 φλ. τσαγ. φασόλια γίγαντες, βρασμένα
  • 1 μικρό καρότο, τριμμένο
  • 4 ντοματίνια, κομμένα στη μέση
  • ½ πράσινη πιπεριά
  • ½ κόκκινη πιπεριά φλωρίνης
  • 2 φρέσκα κρεμμυδάκια, ψιλοκομμένα
  • 1 μικρό κρεμμύδι, ψιλοκομμένο
  • Μαϊντανό, δυόσμο φρέκο, ψιλοκομμένο
  • 1 κουτ. σουπ. ελαιόλαδο
  • Χυμό λεμονιού
  • 1 σκελίδα σκόρδου. λιωμένη
  • Αλάτι , πιπέρι
Ρίχνεις σε ένα μπολ όλα τα υλικά της σαλάτας και περιχύνεις με τη σως (ελαιόλαδο,λεμόνι, λιωμένο σκόρδο). Ανακατεύεις καλά και σερβίρεις!! 

Τα φασόλια είναι πηγή φυτικών πρωτεϊνών, βιταμινών ανάμεσά τους βιταμίνες του συμπλέγματος Β κι έχουν επαρκή ποσότητα σιδήρου. Επίσης, είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, που βοηθούν τόσο στην κινητικότητα του εντέρου όσο και στον έλεγχο του σωματικού βάρους, αφού δημιουργούν το αίσθημα της πληρότητας και σε κάνουν να νιώθεις χορτάτος/η. 

Χρήσιμη πληροφορία: για να απορροφηθεί καλύτερα ο σίδηρος μίας τροφής καλό είναι να συνδυάζεται με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C (π.χ. λεμόνι, πιπεριές)

 Πληροφορίες, Info: